ARAŞTIRMA │ YOSUN GÜVEN*

CENGİZ AYMATOV

Kırgız edebiyatının önemli temsilcilerinden biri olan Cengiz Aytmatov 1928 yılında  Kırgızıistan’ın  Talas şehrinin Şeker Köyünde Dünyaya gözlerini açmıştır. 
Tam adı Cengiz Törekuloviç Aytmatov’dur. 
Babası Torekul Aytmatov ise Kırgızistan’ın ön gelen devlet adamlarından birisidir. 
Ancak buna karşılık babası 1937 yılında tutuklanmıştır. 1938 yılında ise kurşuna dizilerek ölüme mahkum edilmiştir. 
Babasının ölümü sonrası. genç yaşta çalışmak zorunda kalmıştır. 
Gençliği, ülkesinin en problemli zamanlarından birine denk gelmiştir. 14 yaşında köyünde sekreterlik işine girmiş, tarım makinelerinin sayımı ve vergi tahsildarlığı işini görmüştür.
Sonraları, Şeker Köyü'nden Kazakistan'a giden Aytmatov, Cambul Veterinerlik Teknik Okulu'nda okudu. Buradan sonra Bişkek'e giderek Frunze Tarım Enstitüsü'nde eğitimine devam etti. Buradan Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsüne geçen Aytmatov, yazmaya da bu zamanlarda “Pravda” isimli gazetede başladı. Yazdığı eserlerle üne kavuştuktan sonra, 1957 yılında Sovyet Yazarlar Birliğine üye olarak kabul edildi.

Cengiz Aytmatov, yazarlık macerasına 1952 yılında başladı. Aradan geçen yedi yıl içerisinde  Kırgız Pradası gazetesinde muhabir olarak işe başladı. Daha sonra kendisine büyük bir ün kazandıracak olan “Povesti Gori Stepey” adlı öykü kitabını yazdı. Bu kitapla 1963 yılında Lenin Ödülü’ne layık görüldü ve bu onun en genç yaşta alınan Lenin Ödülü ünvanı sahibi olmasını da sağladı. Cengiz Aytmatov genelde eserlerinde aşk, dostluk, geçirmiş olduğu savaş dönemlerinin acıları ve kahramanlıkları ele aldı. Eserlerinde genelde Kırgızca ve Rusça dilini kullandı.

Cengiz Aytmatov, Kırgız gelenek ve göreneklerine hep sadık kalarak hayatına devam etti. Kendisi geleneklerine bağlı kaldığı için eserlerinde milletinin tarihi boyunca kazandığı, sosyal, ahlaki, edebi, kültürel ve askeri ne kadar yanı varsa hepsinin maddi ve manevi zenginlikleri ile birlikte eserlerine yansıtmıştır. 
Milletinin savaşlardaki acılarını kahramanlıklarını, tecrübelerini yazılarına aktarmış ve milletinin tüm değerlerini yazıya dökmüştür. 
Eserlerinde kendisinin de söylediği üzere hep tipik insanı ortaya koymaya çalışmış, eserlerinde, hikayelerinde milletinin bugüne kadar ağızdan ağza geçen efsanelerini, destanlarını, masal ve hikayelerini, bunlarında meydana geliş şartlarını ve ardındaki hikayelerini eserlerinde yeniden hatırlatmaya çalışmıştır. 

Kırgız-Türk kültürü, psikolojisiyle, duyuş ve anlayış tarzıyla eserlerinde mümkün olduğunca bol yer alır. Cengiz Aytmatov’un en göze batan özeliği özüne bağlı, kendinden, halkından, coğrafyasından haberdar olma olarak kendini göstermektedir.

Uluslararası bir ünvana sahip olan Cengiz Aytmatov’un eserleri, tam olarak 150’den fazla dile tercüme edilmiştir. Bununla birlikte 1968 yılında “Sovyet Devlet Edebiyat Ödülü” kazandı. Son yıllarında ise Cengiz Aytmatov politikaya atılmıştı. Kırgızista’nın Talas bölge Milletvekilliği yaptı ve bunun yanı sıra Benelux Devletleri büyükelçiliği görevini de üstlendi. Daha sonraları ise Diyalog Arasya dergisinin yayın kurulu üyeliğini de üstlendi. 

Hayatı bu kadar hareketli ve renkli geçen Cengiz Aytmatov, doktorlar tarafından böbrek yetmezliği teşhisi konulmuştu. Uzun çabaları sonucunda yenik düşen Cengiz Aytmatov, 2008 yılında hayata gözlerini yumdu. 

Cengiz Aytmatov bir Rus televizyon kanalı için belgesel çekimlerine gitmişti. Gittiği Tataristanda böbrek yetmezliği rahatsızlığı geçirdi ve hastaneye kaldırıldı. Daha sonra Almanya’ya nakledildi ama kurtarılamadı. Kırgızlar Cengiz Aytmatov’u o kadar çok seviyordu ki; 2008 yılını Cengiz Aytmatov yılı olarak ilan edildi.

ESERLERİ

Dağlar Devrildiğinde-Ebedi Nişanlı 

Darağacı – Dişi kurdun Rüyaları

Gün Olur Asra Bedel

Fuji-Yama

Beyaz Gemi

Selvi Boylum Al Yazmalım

Elveda, Gülsarı

Dağlar ve Steplerden Masallar

İlk Öğretmenim

Cemile

Yüzyüze

Zorlu Geçit

Toprak Ana

Cengiz Han’a Küsen Bulut

Çocukluğum

Kızıl Elma

Hiroşimalar Olmasın

İlk Turnalar

GülSarı

Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek

Sultan Murat

Dişi Kurdun Rüyaları

KAYNAKÇA: timetürk.com /biyografi.info/biyografya.com/bilgiustam.com/ kompozisyon.org/egitimdedegerler.com/britannica.com/biyografi.net.tr

*Trabzon Fen Lisesi