KIRGIZ EDEBİYATI / ÇEVİRİ / E. ÂLÂ TÜRKMEN*

15 Nisan 2020 Çarşamba

 

Kırgız Edebiyatı ürünlerinden Manas Destanı, Kırgızların Milli Destanıdır ve yazılmaya devam etmektedir! Araştırmacıların eklemeleri günümüzde de devam etmektedir; 130 değişik Manas Destanı vardır. 

Mitler, efsaneler, destanlar, masal ve bilmecelerle atasözleri ile Sözlü Edebiyatın zengin bir geçmişi vardır Kırgız Edebiyatının.

Çağdaş Edebiyatı, 20. yüzyılda gelişir. 1920’li yıllarda Kazakça dergilerde yazarlar, şiirin serbest ölçüsünü kullanır, lirik, epik, didaktik ve pastoral türlerinde ürünler verirler. Düz yazılı edebiyatlarında yaşantılarından esintiler sergilerler. Yurt ve vatan sevgisinin 1940’lı yıllarda öne çıkan temalardır. 1950’li yıllarda ise Cengiz Aymatov’un rüzgârı esmeye başlayacaktır. Sadece Kırgız Edebiyatı değil, Dünya Edebiyatında da etkili olur bu rüzgâr. 

O bir veterinerdir; uzmanlık alanlarını o kadar ustaca örtüştürmüştür ki Edebiyat Dünyasına, orada birkaç kişiden biri olmuş durumdadır. O bir çevirmendir; sadece insanların değil, doğadaki diğer varlıkların da çevirmeni...

Çeviriler/tercümeler; çevirmenler/mütercimler tarafından bir dildeki metinden başka bir dile aktarılarak yapılmaktadır. 

Binlerce yıl öncenin Sümer kil tabletlerinde resmi anlaşmaların çeviri örneklerine rastlanmıştır. 

Karşılıklı iki dilde yapılmak istenen cümle çevirilerinde istenen; birebir aktarımla ya da kelime anlamlarının yaklaşık aktarımıyla değil; çevrilmek istenen cümlelerin anlamını, sözel ifadelerle anlamlandırarak verebilmek, olmalıdır. 

Buna karşın bilimsel, teknik çevirilerde birebir çeviri önem arz etmektedir.

Matbaanın bulunuşunun faydalarından biri de çeviri çalışmalarındaki artış olmuştur.

Çeviri kontrolünün sağlanması; çevirmenin hedefindeki dilin ana dili olması, uzmanlık alanını kapsaması, ön okumasının yapılmış olması, metnin düzeltme aşamasından geçmiş olması (çevirmen veya başka bir uzman tarafından), denetlemesinin ana dili hedef dil olan denetleyicinin önce çeviriyi okuması sonra karşılaştırmalı okumayı yapmış olması, görsel tasarımcıların son okumayı gerçekleştirmiş olması, hitap edilecek hedef kitleye aktarımının yapılmadan son kez tam ve eksiksiz olduğunun kontrolünün yapılmış olmasıyla sağlanabilir. 

Oldukça ciddiyet ve zaman alan, ekip çalışması gerektiren çevirilerde kaynak metinin de sorunsuz olması beklentisi mevcuttur.Bazen de çevirilerin bilinçli şekilde aslından farklı yapılmış olmaları da esere yapılan saygısızca müdahaleler olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Hiç bir yazar, eserinin bu tür sorunlarla karşılaşmasını istemez! UTEF-2020’nin ithaf edildiği yazarlardan biri olan AYMATOV bile bu türden sorunlarla karşılaşmış yazarlardandır. 

 

 

OF / 15.04.2020

*UTEF Kurucusu, Yazar