KAZAK EDEBİYATI │ DİL-YAZI VE ALFABE │ E. ÂLÂ TÜRKMEN*

Dil-Lisan; insanların, duygularını, düşüncelerini bildirmek için sözcükler ya da işaretler aracılığıyla yaptıkları anlaşma biçimidir. Temeli tarihin bilinmeyen dönemlerinde atılmış toplumsal bir kurumdur. Gelişimine bakıldığında canlı bir varlık olduğu da söylenebilir. Anadil, Lehçe, Özel Dil, Argo, Jargon, Yaşayan Dil, Ölü Dil, Doğal Dil, Yapay Dil, Geçer Dil gibi öğeleri ile değerlendirilir. Edebi Dil; dilin Standart Türüdür. Yazı dili, milli dil diye de adlandırılmaktadır.

Yazı; yapısal bir düzeyde dile dair görsel işaretler kullanılarak iletişim sağlayan bir araçtır. Dildeki sözlerin temsilcisidir. Sözlerin kalıcılığı yazılı hale geldiğinde ancak somutlaşır. Yazının bulunuşunun, tarih çağlarının başlangıcını oluşturduğu söylenmektedir. Sümer yazısı ise bilinen en eski yazı sistemidir.
İnsanlar, önce mağara duvarlarına, kaya ve taşlara yaşam kanıtlarını bırakırcasına adeta günlüklerini resmetmişlerdir. Yazıdan ziyade resim halinde olan bu iletişim araçları gelişerek ideografik yazım şeklinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Uzmanlar, İdeografik yazımda resimlerin iletişim aracı olmasına dair; kuş resminin uçmak anlamında kullanılmasını örneklendirmişlerdir. Mısırlıların geliştirdiği yazı şekline ise hiyeroglif denmiş; üç binden fazla işaret kullanarak, iletişimde bulundukları yazılarını genişletmişlerdir. 
Hititler ve Persler ise kil tuğlalar üzerine ucu sivri bir çubuk kullanarak yazmışlardır. Ortaya çıkan yazıların çivi biçimine benzemesinden dolayı adına “çivi yazısı” denmiştir. 
Uzmanlar, Çin Uygarlığındaki hiyeroglifleri ise MÖ 1766 yılına kadar tarihlendirmektedirler. O tarihten, 200 yılına kadar Çin Hiyeroglifleri gelişim göstermiş, bu iletişim aracı, bazı mahalli değişiklikler olsa da ana yapısını muhafaza etmeyi başarmıştır. Çinliler, günümüzde bu yazı şeklini kullanmaktadırlar. 
Ticari bir kavim olarak bilinen Fenikeliler ise alışveriş yaptıkları uygarlıkların yazım araçlarını geliştirerek Yunanistan’da, İtalya’da ve Avrupa’da yayılmasında öncü olmuşlardır.

Alfabe; her biri dildeki bir sese karşılık gelen harflerin dizisine denmiştir.
Dil, alfabe ile yazıma geçirilir. 
Günümüz Türk Alfabesinde 29 harf mevcuttur. 

A, B, C, Ç, D, E, F, G, Ğ, H, I, İ, J, K, L, M, N, O, Ö, P, R, S, Ş, T, U, Ü, V, Y, Z. 

Alfabedeki harfler tekil olarak anlam ifade etmezler; ancak yan yana getirildiklerinde belli anlamlar kazanmaktadırlar. Alfabeye dayalı diller, “fonogram kullanan diller,” resimvari şekilleri kullanan diller ise “ideogram kullanan diller” olarak tanımlanır; Çince ve Japonca gibi.

UTEF; bugün irdelediğimiz dil, yazı sanatı ve alfabe üzerinde izini bırakan bir yazar olan Kazak Edebiyatı temsilcisi İBİRAY ALTINSARİN’i saygıyla anmaktadır.

Kazak Edebiyatı, Türk Edebiyatının ortak değerleri ile örtüşmekte; Kazak Hanlığı, Rus İmparatorluğu ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyet dönemlerindeki kazanımlarıyla gelişmekte ve 

İBİRAY ALTINSARİN’in kurucusu olduğu bilinen Çağdaş Kazak Edebiyatı ile Dünya Kültürünü beslemektedir. 

KÖPRÜBAŞI / 09.04.2020
*UTEF Kurucusu, Yazar